Stručno-edukativni skup „Brána nejen jazyku a literatuře otevřená“, koji je održan 2019. postaje tradicionalan i naučno značajan za saznanja o češkoj zajednici u Republici Srbiji.
Svojim predavanjem na temu „Istorijska predstava porodice u češkim kolonizovanim naseljima Banata“, mgr. Lenka Jakoubková Budilová, Ph.D. razjasnilo je češku porodičnu organizaciju i porodične vrednosti ovdašnjih Čeha. Ona je argumentovano ukazala da je kolonizacija na početku 19. veka u krajeve jugoistočne Evrope uzrokovala veliki broj značajnih porodičnih i etničkih promene u češkoj zajednici. Osnovni razlog bio je prilagoĎavanje novim uslovima života. Različiti modaliteti češke porodične organizacije graĎeni su u planinskim češkim selima u odnosu na češka sela u ravničarskim predelima Banata. Značajan uticaj na porodicu i porodične odnose imalo je i blisko etničko okruženje drugih naroda i kultura. U češkim porodicama bila je prisutna velika porodična brojnost, ali i velika smrtnost dece. Poseban uticaj imali su naglašeni patrijahalni odnosi, sa pravilima autoritarnog gazdovanja, koji su preneti sa prostora starih čeških zemalja. Domaćinstvo i brigu o roditeljima obično je preuzimao najstariji, a u kasnijem periodu najmlaĎi muški potomak. Naslednik je bio u obavezi da braći i sestrama isplati odreĎenu novčanu i materijalnu nadoknadu, ali se osnovni kapital domaćinstva nije delio. U kasnijem periodu, dolazi do odreĎenih promena u delu porodičnih odnosa. Zaključak predavanja je da su na prostorima današnjeg Banata savremene češke porodice formirane u okviru dva osnovna modela.
Prvi je tzv. „srednjeeropski“ model, gde je osnovna porodica u okviru šire rodbinske zajednice, sa nedeljivim domaćinstvom i kapitalom, kao i vanporodičnim obrazovanjem i vaspitanjem, težišno u češkim i nemačkim domaćinstvima. Drugi je „istočnoevropski“ model u kome je prisutno rano stupanje u brak, visok natalitet, zadružna organizaija šire porodice, sa autoritetom najstarijeg muškog člana, kao i podela osnovnog kapitala i imovine domaćinstva pri razdvajanju porodica.
Autor: Prof. dr Jože Sivaček