– Ponosan sam što koreni mog porodičnog stabla dosežu do Češke, zemlje poznate po dugoj tradiciji u kulturi, obrazovanju, industrijskom razvoju, kao i zbog toga što su članovi porodice Valenta ostavili dubok trag u mojoj domovini Srbiji koju su i oni mnogo voleli – priča za “Hlas media” Miloš Lazarević, čukununuk Jana, Jovana, Valente.
Prema rečima Lazarevića njegov čukundeda Jan rođen je 1826. godine u Pragu a, posle studiranja na Karlovom univerzitetu i promovisanja u doktora hirurgije i medicine 1850. godine, došao je 1852. u Srbiju. Promenio je ime Jan u srpsko Jovan, radio je kao fizikus u Smederevu, Jagodini, a u Beograd je došao 1864. godine. Zaposlio se u Okružnoj bolnici u kojoj je četiri godine kasnije postavljen za upravnika.
– U literaturi često pominjan podatak da je dr Vladan Đorđević, rođen 1844. godine a specijalizirao hirurgiju od 1869. do 1871. godine u Beču, bio prvi školovan hirurg u Srbiji, ne može da bude tačan. Uz poštovanje doprinosa dr Đorđevića u mnogim oblastima života, on to nije mogao da bude! Jer, kada je dr Jovan Valenta došao u Srbiju sa diplomom doktora hirurgije dr Đorđević je bio u osnovnoj školi – kaže Lazarević. – Kada je reč o netačnostima koje prate biografiju Jovana Valente je i podatak koji ponegde može da se nađe, da je bio oženjen Marijom i da je imao dva sina. Tačno je da je Jovan sa Čehinjom Anom imao sina Mihaila a sa drugom ženom Danicom sina Vladimira za koga se u porodici pričalo da su ga ubili Arnauti samo zbog toga što je imao dobre čizme!
S ponosom Lazarević ističe da je njegov čukundeda radio kao profesor u Velikoj, sada Prvoj beogradskoj, gimnaziji, da je jedan od osnivača Srpskog lekarskog društva, da je bio dopisni član Društva srpske slovesnosti a od 1864. godine i redovni član Srpskog učenog društva. Osim toga prevodio je sa češkog medicinsku literaturu – “Nauka o čuvanju zdravlja”, pisao knjige kojim je doprinosio zdravstvenom prosvećivanju stanovništva, bio je i dopisni član Češkog lekarskog društva. Uz to nije zaboravljao odakle potiče tako da je bio jedan od četvorice osnivača Češke besede u Beogradu 1869. godine.
– Čukundeda je umro 1887. godine u rumunskoj banji Marila nedaleko od Oravice u Banatu i njegovi posmrtni ostaci su, na moju veliku žalost, ostali tamo – kaže Lazarević.
Prema njegovim rečima i Danica, druga žena Jovana Valente, koju su u Beogradu zvali Danica Valentinica, bila je veoma aktivna u “Ženskom društvu” koje se bavilo prosvetnim i humanitarnim radom. – To potvrđuje i dokument iz jula 1890. godine u kojem poziva mlade žene da pohađaju predavanja u “radeničkoj školi” i nauče šivenje rublja i haljina i tkanje srpskog platna. Ta objava ukazuje i da je porodica Jovana Valenta živela u tadašnjoj Spasovskoj ulici 7 u Beogradu. Po mom saznanju to je sadašnja Gračanička.
Kada je reč o sinu Jovana Valente, Mihailu, koji je rođen 1860. godine, Lazarević kaže da je studirao tehničke nauke u Minhenu. Po povrtatku u Srbiju radio je kao inženjer, između ostalog na pruzi Negotin-Zaječar, Sipskom kanalu, projektovao je most na rečici Kamičak kod Šapca koji je srušen prve godine Prvog svetskog rata. Uporedo je bio i predavač na Visokoj tehničkoj školi. Bio je oženjen Zorkom koja je na porođaju umrla pa je devojčici koja se rodila dao njeno ime. Kasnije se oženio Sofijom, koja je mlada umrla i sa njom nije imao dece. Umro je 1909. godine.
– Moja baba Zorka, kćerka Mihaila Valente, udala se za oficira i kasnije industrijalca Iliju Iku Panića. Imali su tri kćerke – Milenu, Bosanku i moju majku Milicu. Baba Zorku pamtim kao veoma dobru i humanu ženu koja je, posle dedine smrti, svu svoju energiju posvetila radu u Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Radila je i kao domaćica Patrijarha Germana a umrla je 1983. godine.
Majka našeg sagovornika Milica udala se za trgovca Miodraga Lazarevića, rodila tri sina od koji je Miloš najmlađi.
– Žao mi je što ne znam češki i što nisam bio u prilici da posetim postojbinu mojih predaka. Početkom dvehiljaditih bio sam član Češke besede Beograd, sećam se da sam u tom periodu bio i na druženju u Domu Vojske u Beogradu i upoznao tadašnjeg ambasadora Ivana Jestšaba. Posle toga, zbog spleta različitih okolnosti, prestao sam da odlazim na sastanke u Češki dom.
Naš sedamdeset četvorogodišnji sagovornik ima kći Mariju kao i ununku Miu i unuka Luku. Unuka je već sada izuzetno talentovana teniserka i, ako proradi “češki gen”, možda se rađa nova Kvitova, Pliškova…
Autor: Karlo Kubiček